Beth yw stigma?
Gall y ffeithiau a'r ystadegau allweddol hyn am broblemau iechyd meddwl helpu i herio'r mythau sy'n cyfrannu at y stigma mae llawer o bobl yn dal i'w wynebu.
Er gwaetha'r trafod mawr am iechyd meddwl dros yr ychydig flynyddoedd diwethaf, yn enwedig yn sgil pandemig COVID-19, mae stigma'n ymwneud ag iechyd meddwl yn parhau i fod yn broblem i lawer o bobl yng Nghymru.
Mae'n galonogol nodi bod agwedd y cyhoedd yng Nghymru at salwch meddwl wedi gwella, gyda 5% o oedolion yn dangos mwy o ddealltwriaeth a goddefiant, sy'n cynrychioli tua 129,000 o oedolion.
Fodd bynnag, er gwaetha'r gwelliant hwn, mae agweddau sy'n stigmateiddio yn bodoli o hyd:
Mae llai o bobl yn ceisio help eu hunain a gwelwyd lleihad mawr yn nifer y bobl yng Nghymru sy'n barod i siarad am broblem iechyd meddwl â ffrindiau, teulu a chyflogwyr.
Mae nifer y bobl sy'n teimlo'n anghyfforddus yn siarad â ffrindiau a theulu am iechyd meddwl wedi dyblu o 20% yn 2019 i 43% yn 2021. Mae'r sefyllfa yn waeth yn y gweithle, gyda 69% o bobl yn dweud eu bod yn teimlo'n anghyfforddus yn siarad am iechyd meddwl â chyflogwr presennol neu ddarpar gyflogwr o gymharu â 37% yn 2019.
Mae'r arolwg hefyd yn datgelu bod gan fwy o bobl broblemau iechyd meddwl, am fod 1 ym mhob 4 yn dweud fod ganddyn nhw aelodau uniongyrchol o'r teulu sydd wedi cael problem iechyd meddwl yn y flwyddyn ddiwethaf (o gymharu ag 1 ym mhob 5 yn 2019). Hefyd, mae ychydig dros hanner yr ymatebwyr naill ai wedi cael problem iechyd meddwl neu maent yn adnabod rhywun sydd wedi cael problem o'r fath yn ystod y 12 mis diwethaf.
Mae'r arolwg hefyd yn nodi bod 1 person ym mhob 5 yn teimlo eu bod wedi cael eu trin yn annheg mewn rhyw ffordd gan staff iechyd meddwl (o 4% yn 2019 i 15%).
Mae stigma yn parhau i fod yn broblem mewn rhannau penodol o'r gymdeithas, yn enwedig aelwydydd C2DE, gweithleoedd, pobl hŷn, dynion.
Mae 1 ym mhob 8 o bobl yn credu y dylai rhywun gael ei roi mewn ysbyty cyn gynted ag y bydd person yn dangos arwyddion o salwch meddwl.
Mae 1 ym mhob 8 o bobl yn meddwl bod rhywbeth am bobl â salwch meddwl sy'n ei gwneud hi'n hawdd eu dweud ar wahân i bobl normal.
Mae 1 o bob 10 o bobl yn ystyried mai un o brif achosion salwch meddwl yw diffyg hunanddisgyblaeth a grym ewyllys.
Mae 1 o bob 10 o bobl o'r farn bod lleoli cyfleusterau iechyd meddwl mewn ardal breswyl yn israddio'r gymdogaeth.
Mae 1 o bob 10 o bobl yn cytuno y dylai unrhyw un sydd â hanes o broblemau meddyliol gael eu gwahardd rhag cymryd swydd gyhoeddus.
Mae 1 ym mhob 12 o bobl o'r farn na ddylai pobl â salwch meddwl gael unrhyw gyfrifoldeb.
Mae 1 o bob 12 o bobl yn credu y byddai menywod yn ffôl i briodi dyn sydd wedi dioddef o salwch meddwl, er ei fod yn ymddangos yn gwbl adferadwy.
Mae 1 o bob 12 o bobl yn credu ei bod yn frawychus meddwl am bobl â phroblemau meddwl sy'n byw mewn cymdogaethau preswyl.
Ni fyddai 1 ym mhob 16 o bobl am fyw drws nesaf i rywun sydd wedi cael salwch meddwl.
Mae'r arolwg yn defnyddio diffiniadau ac graddfeydd a gydnabyddir yn rhyngwladol ar gyfer stigma mewn perthynas ag agweddau, gwybodaeth ac ymddygiad.
Canfu'r Arolwg Iechyd Meddwl Mawr 2018 fod 82% o ymatebwyr yng Nghymru wedi nodi eu bod yn profi gwahaniaethu mewn o leiaf un maes o fywyd (teulu, fel rhiant, cyfeillgarwch/perthynas, bywyd cymdeithasol, bywyd bob dydd, mewn addysg neu hyfforddiant, cyflogaeth, cael cymorth ar gyfer iechyd corfforol neu feddyliol, yn gyhoeddus, ar-lein).
Mae gan 1 o bob 4 person broblem iechyd meddwl. (Y Swyddfa Ystadegau Gwladol, afiachusrwydd seiciatrig, 2007)
Mae 1 ym mhob 6 o bobl yn adrodd eu bod yn profi o leiaf un broblem iechyd meddwl cyffredin (fel straen, gorbryder neu iselder) mewn unrhyw wythnos benodol. (Y Swyddfa Ystadegau Gwladol, afiachusrwydd seiciatrig, 2014)
Amcangyfrifir mai cyfanswm cost problemau iechyd meddwl yng Nghymru yw £7,200,000,000 y flwyddyn o ran colli cynnyrch, biliau gofal iechyd a budd-daliadau cymdeithasol. (Rhwydwaith ymchwil iechyd meddwl (2009)
Bob blwyddyn yng Nghymru Mae rhwng 300 a 350 o bobl yn marw o hunanladdiad, deirgwaith y nifer sy'n cael eu lladd mewn damweiniau ffyrdd (Siarad â Fi, strategaeth lleihau hunanladdiad a hunan-niwed Cymru, 2015-2020).
Yng Nghymru, mae 1 o bob 5 o bobl yn teimlo'n anghyfforddus yn siarad â'u ffrind neu eu teulu am ddiagnosis iechyd meddwl. (Agweddau'r Cyhoedd at Salwch Meddwl yng Nghymru, 2019)
Mae iselder yn un o brif achosion problemau iechyd yn y byd: profiad byd-eang gan fwy na 300,000,000 o bobl o bob oed. (Sefydliad iechyd y byd, 2017)
Mae Anhwylder Deubegynol yn cael ei brofi gan tua 60,000,000 o bobl ledled y byd. (Sefydliad Iechyd y Byd 2018)
Erbyn 2020 bydd problemau sy'n gysylltiedig â salwch meddwl yn ail i glefyd y galon fel y cyfrannwr blaenllaw i faich byd-eang Clefydau (Sefydliad Iechyd y Byd)
Caiff sgitsoffrenia ei brofi gan tua 23,000,000 o bobl ledled y byd. (Sefydliad Iechyd y Byd 2018)
Dim ond 29% o ddynion sy'n dweud eu bod yn adnabod rhywun â salwch meddwl o gymharu â 40% o fenywod. (Agweddau'r Cyhoedd at Salwch Meddwl yng Nghymru, 2019)
Mae dynion yn llai cyfforddus yn trafod eu hiechyd meddwl gyda ffrind neu deulu – 59% o ddynion o'i gymharu â 68% o fenywod. (Agweddau'r Cyhoedd at Salwch Meddwl yng Nghymru, 2019)
Mae dynion yn llai tebygol na merched o wybod sut i roi cyngor i ffrind â phroblem iechyd meddwl – 55% o'i gymharu â 70% o fenywod. (Agweddau'r Cyhoedd at Salwch Meddwl yng Nghymru, 2019)
Mae dynion yn llai tebygol na merched o fynd at y meddyg teulu am gymorth os oeddent yn teimlo bod ganddynt broblem iechyd meddwl-75% o ddynion, 84% o fenywod. (Agweddau'r Cyhoedd at Salwch Meddwl yng Nghymru, 2019)
Mae dynion tua 3 gwaith yn fwy tebygol o farw oherwydd hunanladdiad na menywod. (Siarad â fi 2, strategaeth atal hunanladdiad a hunan-niwed ar gyfer Cymru 2015-2020)
Un o'r rhesymau y gall dynion fod yn fwy tebygol o gwblhau hunanladdiad yw eu bod yn llai tebygol na merched o ofyn am help neu siarad am iselder neu deimladau hunanladdol. (Dynion, Hunanladdiad a Chymdeithas, adroddiad ymchwil y Samariaid, 2012)
Dim ond 55% o ddynion a ddywedodd eu bod yn teimlo'n ddigalon iawn a ddywedodd eu bod yn siarad â rhywun amdano. (Archwiliad DIGYNNWRF, gwrywdod, 2016)
Yng Nghymru, mae 2 o bob 5 yn teimlo'n anghyfforddus yn siarad â chyflogwr am ddiagnosis iechyd meddwl. (Agweddau'r Cyhoedd at Salwch Meddwl yng Nghymru, 2019)
Hanner (48%) o'r holl weithwyr a holwyd wedi profi problem iechyd meddwl yn eu swydd bresennol. Dim ond hanner y bobl hyn sydd wedi siarad â'u cyflogwr am eu problem iechyd meddwl. (Mind, 2018)
Mae 60% o gyflogeion y DU wedi profi problem iechyd meddwl o ganlyniad i waith, neu lle roedd gwaith yn ffactor a oedd yn cyfrannu. (Adroddiad busnes yn y gymuned, iechyd meddwl yn y gwaith, 2017)
Straen, gorbryder ac iselder yw'r achos mwyaf o absenoldeb oherwydd salwch yn ein cymdeithas gan achosi 15,800,000 o ddiwrnodau o absenoldeb yn y DU yn 2016 (y Swyddfa Ystadegau Gwladol, Absenoldeb Oherwydd Salwch yn y Farchnad Lafur, 2016)
Costau salwch meddwl mae cyflogwyr y DU yn amcangyfrif y bydd £35,000,000,000 y flwyddyn. (Canolfan iechyd meddwl, iechyd meddwl yn y gwaith: Cost i fusnes ddeng mlynedd ymlaen, 2017)
Disgrifir rhai problemau iechyd meddwl gan ddefnyddio geiriau bob dydd - er enghraifft, 'iselder' neu 'orbryder'.
Darganfyddwch fwyGall ychydig eiriau wneud gwahaniaeth mawr. Peidiwch â bod ag ofn siarad am iechyd meddwl!
Darganfyddwch fwyFel cenhedlaeth y dyfodol, mae gan bobl ifanc rym i newid agweddau at iechyd meddwl.
Darganfyddwch fwy