Mae Amser i Newid Cymru yn ail-lansio'r ymgyrch Mae Siarad yn Hollbwysig gyda fideos newydd pwerus o dri dyn: Rhodri, Darren a Brian sy'n siarad yn agored am eu problemau iechyd meddwl, i gyd-fynd â mis ymwybyddiaeth iechyd dynion fis Tachwedd hwn.
Mae Amser i Newid Cymru yn ail-lansio'r ymgyrch Mae Siarad yn Hollbwysig gyda fideos newydd pwerus o dri dyn: Rhodri, Darren a Brian sy'n siarad yn agored am eu problemau iechyd meddwl, i gyd-fynd â mis ymwybyddiaeth iechyd dynion fis Tachwedd hwn.
Roedd ymchwil ddiweddaraf ar agweddau'r cyhoedd at salwch meddwl yng Nghymru a gomisiynwyd gan Amser i Newid Cymru yn cynnwys cwestiwn ar adnabod rhywun â phroblem iechyd meddwl. Canfu hwn mai dim ond 29% o ddynion sy'n dweud eu bod yn adnabod rhywun â phroblem iechyd meddwl, a bod dynion yn llai tebygol o deimlo'n gyfforddus yn trafod eu hiechyd meddwl eu hunain gyda ffrindiau neu deulu.
Nod yr ymgyrch yw grymuso dynion i agor fyny am eu trafferthion iechyd meddwl ac mae'n pwysleisio bod siarad am iechyd meddwl yn un o'r pethau mwyaf dewr y gall dyn ei wneud.
Roedd Rhodri, 37, o Gaerdydd yn arfer chwarae i glwb pêl droed Manchester United. Yr oedd ar frîg ei yrfa pan gafodd ei effeithio gan broblemau pen-glin sylweddol drwy gydol ei amser yno, a gyfrannodd iddo beidio â llwyddo yn y clwb.
Yn ei fideo, mae'n sôn am sut y gwnaeth ddatblygu iselder yn dilyn ymadael a’r clwb a sut y deliodd â'r effaith: "Doeddwn i ddim yn gallu wynebu mynd adref a gweld ffrindiau a theulu a oedd yn disgwyl i mi wneud yn dda drwy chwarae i dîm o'r radd flaenaf fel Manchester United. Roeddwn i'n teimlo fel fy mod i wedi siomi pawb.
Des i yn ôl i Gymru yn y pen draw a des i yn llawer hapusach yn chwarae'n lled-broffesiynol ac yr oeddwn hefyd yn astudio ar gyfer gradd busnes ar yr un pryd. Yn y diwedd, bu'n rhaid i mi ymddeol o bêl-droed yn 24 oed gan fod fy mhroblemau glin yn parhau i fod yn broblem.
Nawr rwy'n gweithio fel cynhyrchydd teledu llawrydd ac rwy'n mwynhau'r gwaith. Siarad am fy iechyd meddwl gwael oedd y cam cyntaf i fy adferiad, ac rwy'n brawf byw y gallwch chi yn bendant wneud y gorau o'r hyn y mae bywyd yn ei daflu atoch."
Dim ond 55% o ddynion a oedd yn adrodd eu bod yn teimlo'n ddigalon iawn a ddywedodd eu bod yn siarad â rhywun amdano. Mae gwrywdod gwenwynig yn broblem fawr sy'n ei gwneud hi'n anodd i ddynion agor eu hiechyd meddwl: Mae ymadroddion fel 'bydda yn gryf' a 'nid yw dynion yn crio' yn cael eu defnyddio mewn ffordd negyddol i feirniadu dynion sy'n agored am eu hiechyd meddwl gwael.
Mae Darren, 37, o Sir y Fflint yn cerdded ar hyd Afon Dyfrdwy yn ei fideo ac yn sôn am y ffordd yr effeithiodd straen yn y gweithle ar ei iechyd meddwl: "2018 oedd hi ac fe arweiniais i ar ddigwyddiadau rydym yn eu cynnal bob blwyddyn. Cawsom 10 o ddigwyddiadau i redeg dros fater o ychydig wythnosau. Bu'n rhaid i ni ganslo llawer ohonynt oherwydd eira a chanlyniad hwn oedd pwysau gan randdeiliaid i ddod o hyd i drefniadau eraill. Dechreuais ddioddef o waedlyn trwynol a dod yn sâl yn gorfforol a chyn i mi wybod, roeddwn mewn lle tywyll a brawychus iawn.
Cysylltais â'm rheolwr i ddweud wrthi fy mod yn cael trafferth ac nad oeddwn yn siŵr beth i'w wneud. Ac yn annisgwyl y torrais i lawr mewn ddagrau. Roedd fy rheolwr yn poeni ac yn fy nghynghori i ymweld â'm meddyg teulu gan fod hyn yn gwbl allan o’m cymeriad. Ymwelais â'm meddyg, a roddodd ddiagnosis imi o iselder a phryder. Fe'm llofnodwyd o'r gwaith ac fe es i yn fwy a mwy mewnblyg ac yn ynysig. Fodd bynnag, dyna oedd ei angen arnaf i fyfyrio arnaf fy hun. Ar ôl cymryd peth amser i ffwrdd, penderfynais adeiladu'r dewrder a mynd yn ôl i’r gwaith a hwn oedd y penderfyniad gorau a wnes i erioed. Roeddwn yn benderfynol o beidio â gadael i'm iselder a hunan-barch isel fy nal yn ôl."
Mae hanner (48%) o'r holl weithwyr wedi profi problem iechyd meddwl yn eu swydd presennol. Dim ond hanner y bobl hyn sydd wedi siarad â'u cyflogwr am eu problem iechyd meddwl. Amcangyfrifir bod problemau iechyd meddwl yng Nghymru yn costio £7,200,000,000 y flwyddyn yn sgil colli cynnyrch, biliau gofal iechyd a buddion cymdeithasol; dyna pam fod achos moesol a busnes cryf i gamu ymlaen a chreu mwy o weithleoedd sy'n fwy iach yn feddyliol.
Cafodd Brian, 62, o'r Barri ddiagnosis o iselder rai blynyddoedd yn ôl. Yn ei fideo, cafodd Brian ei ffilmio yn cerdded i fyny mynydd uchaf De Cymru, Pen Y fan, wrth yr haul. Teimlai Brian fod dod o gefndir ethnig cymysg a thyfu i fyny mewn cymuned amlddiwylliannol yn ei gwneud yn anodd iddo agor i fyny am ei iechyd meddwl, oherwydd y stigma sy'n gysylltiedig ag ef. Eglura: "dros y blynyddoedd, tyfais allan o'r syniad bod yn rhaid i ni gadw'n dawel am ein hiechyd meddwl ac adeiladu fy nghylch ffrindiau fy hun a oedd yn gofalu am fy lles meddyliol. Des i yn llawer mwy agored am fy nheimladau a roddodd ymdeimlad o rymuso a rhyddid i mi.
Nid tan i mi gymryd cyfrifoldeb llawn am fy iechyd meddwl fy hun y dechreuais i sylwi ar newid fy hun. Dechreuais ddatblygu agwedd gadarnhaol ar fywyd a dod o hyd i gysur o gael fy hun yn ôl mewn siâp, drwy fynd i'r gampfa'n rheolaidd a chwblhau cerdded egnïol i fyny Pen y Fan. Fy dihangfa oedd hi."
Dywedodd June Jones, Arweinydd Ymgyrch a Strategaeth ar gyfer Amser i Newid Cymru: "Mae llawer o ddynion yn ei chael hi'n anodd siarad am eu problem iechyd meddwl eu hunain oherwydd y stigma a'r gwahaniaethu y maent yn ei wynebu mewn cymdeithas. Mae'n bwysig peidio â theimlo cywilydd neu embaras os credwch fod gennych broblem iechyd meddwl. Siaradwch â rhywun yr ydych yn ymddiried ynddo; ffrind, aelod o'r teulu neu feddyg teulu.
Os ydych chi'n poeni am ffrind gwrywaidd neu rywun annwyl, dechreuwch sgwrs, a gofynnwch y cwestiwn, 'ydych chi'n iawn?' a byddwch yn barod i wrando."
Mae'r wefan Amser i Newid Cymru yn llawn gwybodaeth a chyngor am iechyd meddwl. Ewch i amserinewidcymru.org.uk i wylio'r siarad yn fideos achubiaeth. Dangoswch eich cefnogaeth i'r ymgyrch drwy lawrlwytho adnoddau o'r wefan. Gallwch hefyd ddilyn yr ymgyrch ar Twitter, Facebook ac Instagram.
-DIWEDD-
Cyfweliadau â llefarwyr ac astudiaethau achos
Mae'r cyfweliadau gyda llefarwyr Amser i Newid Cymru ar gael ar gais. Mae astudiaethau achos o bobl sydd â phrofiad o broblemau iechyd meddwl hefyd ar gael (gan gynnwys Rhodri, Darren a Brian y sonnir amdanynt yn y datganiad i'r wasg). Mae lluniau o'r ffilmio yr ymgyrch ddiweddaraf ar gael ar gais.
Gellir gweld fideos ymgyrch o'n tair astudiaeth achos yma: https://www.youtube.com/user/TTCWales/videos
Cyswllt: Hanna Yusuf, Swyddog Marchnata a Chyfathrebu, 02920 105004, h.yusuf@timechangewales.org.uk
Ystadegau
• Comisiynodd Amser i Newid Cymru Kantar i gynnal arolwg o oedolion yng Nghymru yn ystod Rhagfyr 2018 a Ionawr 2019 yn cynnwys 511 o gyfweliadau gydag oedolion (16 + oed) sy'n byw yng Nghymru. Comisiynwyd Opinion Research Services (ORS) drwy Amser i Newid Cymru er mwyn dadansoddi ac adrodd ar ddata'r arolwg.
• Mae dynion yn llai tebygol o deimlo'n gyfforddus yn trafod eu hiechyd meddwl gyda ffrind neu deulu o gymharu â menywod (59% vs 68%). (Arolwg Agweddau'r Cyhoedd at salwch meddwl yng Nghymru 2018/9 a gynhaliwyd gan Kantar ar ran Amser i Newid Cymru, ac a adroddwyd gan Opinion Research Services)
• Mae hanner (48%) o holl weithwyr wedi profi problem iechyd meddwl yn eu swydd presennol. Dim ond hanner y bobl hyn sydd wedi siarad â'u cyflogwr am eu hiechyd meddwl. (Mind, 2018)
• Dim ond 55% o ddynion a ddywedodd eu bod yn teimlo'n ddigalon iawn a ddywedodd eu bod wedi siarad â rhywun amdano. (Archwiliad CALM, gwrywdod, 2016)
• Amcangyfrifir bod cost problemau iechyd meddwl yng Nghymru yn £7,200,000,000 y flwyddyn. (Rhwydwaith Ymchwil Iechyd Meddwl, 2009)
• Mae dynion tua theirgwaith yn fwy tebygol o farw oherwydd hunanladdiad na menywod (Siaradwch â fi 2 – Strategaeth Atal Hunanladdiad a Hunan-niwed ar gyfer Cymru 2015-2020)
Nodiadau i olygyddion
• Amser i Newid Cymru yw'r ymgyrch genedlaethol gyntaf sy'n canolbwyntio ar leihau'r stigma a'r gwahaniaethu y mae pobl â phroblemau iechyd meddwl yn eu hwynebu yng Nghymru.
• Mae Amser i Newid Cymru yn cael ei arwain gan ddwy o brif elusennau iechyd meddwl Cymru: Hafal a Mind Cymru.
• Mae ymgyrch Amser i Newid Cymru yn cael ei hariannu gan Comic Relief a Llywodraeth Cymru.
• Mae Amser i Newid Cymru wedi comisiynu brand o Gaerdydd, Asiantaeth greadigol strategol arobryn i greu'r ymgyrch. Bu remco Rembis, gwneuthurwr ffilmiau a ffotograffydd, yn ffilmio'r fideos ac yn tynnu lluniau ar gyfer ymgyrch newydd i godi ymwybyddiaeth iechyd meddwl dynion yng Nghymru.
• Cefnogir y brif fideo gyda straeon personol o dri o bencampwyr gwrywaidd Amser i Newid Cymru sy'n rhannu eu profiadau o fyw gydag iselder a gorbryder.
• Mae Amser i Newid Cymru wedi datblygu Mae Siarad yn Hollbwysig gan ddefnyddio mewnwelediad y gynulleidfa ar agweddau gwrywaidd tuag at iechyd meddwl. Yn yr adborth, dywedwyd wrthym am bwysigrwydd cael sgwrs am iechyd meddwl mewn sefyllfaoedd bob dydd, gydag iaith hawdd ei deall a neges ddidaro glir.